خوانش لاکانی امر سیاسی در رمان همسایه‏ ها

بر طبق نظر ژاک لاکان، ایجاد آرمان‏شهرِ بی‏نقص و مطلق در نظام نسبی جهان نمادین محال است، زیرا چارچوب گستره نمادین تحت سیطره قوانین از پیش تعیین‏شده (دال‏ها) است. نظام‏های سیاسی که درصدد ایجاد آرمان‏شهراند به دلیل عدم باور به محال بودن امکان برپایی آن در این جهان محدود، تصور می‏کنند که وجود گروه‏های مخالف علت اصلی عدم توفیق آن‏هاست، از این‏رو، اقدام به حذف مخالفان می‏کنند. چنین رویه‏ای در نهایت سبب قدرت‏یافتن نظام‏های دیکتاتوری نظیر شوروی گردید. نگارندگان برآنند تا در رمان همسایه‏ها اثر احمد محمود نشان دهند که چگونه بشر با دست‏کشیدن از آرمان‏شهر و پشتوانه‏کردن فقدان (باور به امکان‏ناپذیری برپایی آرمان‏شهر) به عنوان نظام فکری خود می‏تواند از به‏وجودآمدن دیکتاتوری توسط چنین شعارهای پوچی جلوگیری کند و به چارچوب نسبی دموکراسی تن دهد. این رمان شرح ناکامی مبارزان سیاسی در ساختن آرمان‏شهریست که بنای آن شعارهای مارکسیستی شوروی است. لاکان تاکید می‏کند که بشر برای نزدیک‏تر شدن به سعادت واقعی باید با واقعیات جامعه مواجه شود و از پروراندن هرگونه خیالِ دست‏نیافتنی بپرهیزد. عدم‏توفیق شخصیت اصلی این رمان در عملی‏ساختن شعارهای آرمانی در زندان علیه ظلمِ نظام حاکم، این ایده را تقویت می‏کند.